Kukurydza po przemarzniętych oziminach
prof. dr hab. Tadeusz Michalski
W wielu rejonach Polski wystąpiła konieczność likwidacji różnych plantacji ozimin: zbóż czy rzepaku z powodu złego przezimowania. W odróżnieniu od innych lat, główną przyczyną złego przezimowania były szkody wywołane niskimi temperaturami. Po stosunkowo ciepłej jesieni, na początku stycznia przyszło kilka dni silnych mrozów (-15–20 °C), a potem było jeszcze kilka dni spadków temperatury do ok. -10 °C. Wobec prawie całkowitego braku okrywy śnieżnej, szkody mrozowe okazały się jednak nadspodziewanie duże. W niektórych rejonach przezimowanie ozimin jest bardzo słabe; w innych gdzie była minimalna nawet warstwa śniegu wypadły pojedyncze plantacje – i o dziwo nie zawsze był to rzepak. Tak czy inaczej rolnicy muszą zadecydować którą z plantacji zaorać z powodu strat mrozowych i przesiać ją innymi roślinami, a którą nie. W porównaniu do zimy 2011/2012, podczas której praktycznie wszystkie zasiewy rzepaku w wielu rejonach trzeba było przesiać, w br. decyzja może okazać się znacznie trudniejsza, bowiem obsada roślin wielu pól rzepaku, pszenicy ozimej czy jęczmienia jest na granicy słabej do niedostatecznej. W przypadku rzepaku taką wartością graniczną jest 15–25 szt./m2,czyli 30–40% stanu roślin. W przypadku żyta i jęczmienia ozimego, a także pszenic o zalecanym gęstym siewie powinno zostać 130–150 roślin na 1 m2, zaś w przypadku pszenżyta i pszenic dobrze krzewiących się wystarczy 100 roślin. Plantacji o tak małej obsadzie roślin można jeszcze nie zaorywać pod warunkiem, że rośliny które przeżyły są równomiernie rozmieszczone na polu i w miarę dobrze rozrośnięte. W przypadku np. dużych „łysin” najlepiej przeprowadzić częściowe przesiewy. Warto wiedzieć, że jedynym zbożem jarym, które nadaje się do wykonania podsiewów na małych powierzchniach w łanie zboża, a potem łącznego zbioru np. z pszenżytem czy pszenicą ozimą jest jęczmień jary.
Podjęcie decyzji o likwidacji plantacji jest zawsze bardzo trudne. Ocena stan swoich plantacji jeszcze zimą czy na przedwiośniu niesie zawsze jakiś element niepewności. Dlatego też wielu rolników wstrzymuje się z decyzją do pełnego ruszenia wegetacji wiosennej. W warunkach przedłużającej się wiosny czas ucieka, a razem z nim agrotechniczne terminy siewu zbóż jarych, strączkowych itp. Kukurydza z wielu względów jest jedną z najlepszych roślin do przesiewów wiosennych, ponieważ:
- Optymalny termin siewu kukurydzy przypada między 15 a 30 kwietnia, a więc jest dużo czasu no podjęcie decyzji
- Kukurydza jest tolerancyjna na wiele substancji czynnych stosowanych w zbożach czy rzepaku. Tak więc oprysk zastosowany jesienią w likwidowaną plantację nie będzie przeszkodą dla siewu kukurydzy (patrz tab. 1 i 2).
- Po zastosowanych jesienią herbicydach zaleca się najczęściej średnią lub głęboką orkę. Stwarza to duże problemy dla wschodów roślin wymagających wczesnych siewów. Kukurydza wprawdzie nie „lubi” zbytnio orki wiosennej, ale jeśli wykonamy ją na początku kwietnia (i zastosujemy jeszcze wał wgłębny Campbella), to do siewu kukurydzy gleba wydobrzeje , odnowią się kapilary i nie powinno być problemów ze wschodami
- W przypadku późnej uprawy – i późniejszego siewu kukurydzy, mamy do dyspozycji szereg wczesnych odmian (FAO 200–220), które dobrze wykorzystają skrócony okres wegetacji.
Najważniejszym elementem, który musi być brany pod uwagę przy wyborze uprawy następczej jest wiedza o tym, jakie środki ochrony roślin zastosowaliśmy jesienią na wypadły rzepak czy zboże. Mogą one bowiem mieć bardzo negatywny wpływ na roślinę następczą. Na szczęście po przypadkach poprzednich lat, kiedy był duży problem z wiedzą o działaniu następczym herbicydów zastosowanych na likwidowanych plantacjach, dziś przy rejestracji środków zwraca się baczną uwagę, co można zasiać po nich w krytycznych przypadkach jak np. braku przezimowania.
Na temat strat zimowych i doboru roślin sianych po likwidowanym zbożu i rzepaku wypowiadało się wiele jednostek badawczych, w tym zwłaszcza IUNG – PIB w Puławach oraz Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu, a także wielu praktyków w różnych czasopismach. IOR – PIB zamieścił na swej stronie internetowej tabele, w których zestawiono podstawowe herbicydy, wg nazw handlowych i substancji czynnych oraz szczegółowe zalecenia dotyczące zalecanych zabiegów i następstwa roślin po zaoranym rzepaku i zbożach. Warto oprzeć się na tym wiarygodnym źródle, dlatego też w tabelach poniżej przedstawiamy szczegółowe zalecenia wypracowane w Instytucie Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu, a dotyczące następstwa roślin po przeoranym rzepaku i zbożach ozimych, zamieszczone na stronie: https://www.ior.poznan.pl/647,nastepstwo-roslin-po-zaoranych-zbozach.
Można dodatkowo skorzystać także z opracowania na stronie internetowej IUNG – PIB: http://sai.iung.pulawy.pl/Ocena_przezimowania.htm, gdzie przedstawiono szerzej problemy agrotechniczne oceny stanu roślin, przykładowych wartości granicznych do przesiewu, a także dopuszczalny dobór roślin w zależności od substancji czynnych stosowanych herbicydów.
Tabela 1. Następstwo roślin po zaoranym rzepaku
Zalecenia Instytutu Ochrony Roślin – PIB, Poznań – opracował inż. A. Paradowski
Nazwa handlowa herbicydu | Substancja czynna | Zalecenie przesiewu |
Agro Metazachlor 500 SC | metazachlor | Po wykonaniu orki na głębokość około 15 cm można uprawiać kukurydzę, rzepak jary i inne kapustowate, ziemniaki oraz zboża jare. |
Bora 500 SC | ||
Butisan 400 SC | ||
Fuego Extra 500 SC | ||
Fym 500 SC | ||
Golden Metaz 500 SC | ||
Helm Rap 500 SC | ||
Mashona 500 SC | ||
Metaz 500 SC | ||
Metazanex 500 SC | ||
Naspar 500 SC | ||
Rapsan 500 SC | ||
Baron 334 Sl | chlopyralid + pikloram | Można uprawiać (bez konieczności wykonania orki) kukurydzę, len, rzepak jary i zboża jare. |
Destroyer 334 SL | ||
Galera 334 SL | ||
Golden Piccant 334 SL | ||
Kecz 334 SL | ||
Butisan Duo 400 SC | metazachlor + dimetenamid-P | Po orce na głębokość 15-20 cm, można uprawiać bobik, groch, jęczmień jary, pszenicę jarą oraz rzepak jary. |
Butisan Star 416 SC | metazachlor + chinomerak | Po orce na głębokość 15 cm, można uprawiać bobik, buraki, groch, jęczmień jary, pszenicę jarą, ziemniaki, rzepak jary i rośliny kapustne oraz ziemniaki. Po orce ponad 20 cm – owies. |
Cliophar 300 SL | chlopyralid | Chlopyralid dopuszczony do stosowania (można więc przesiewać): w rzepaku jarym i kapustnych (także w gorczycy), buraku cukrowym i pastewnym, cebuli, lnie, kukurydzy, jęczmieniu jarym, pszenicy jarej, w roślinach sadowniczych i niektórych ozdobnych oraz na plantacjach wikliny. |
Cyklon 300 SL | ||
Lontrel 300 SL | ||
Command 360 CS | chlomazon | Po wykonaniu orki co najmniej na głębokość 10 cm można uprawiać: bobik, bób, cukinię, dynię, groch, fasolę, kapustę, kukurydzę, ogórki, pomidory z rozsady, słonecznik, soję, rzepak jary, zboża jare (oprócz jęczmienia), ziemniaki oraz tytoń. |
Command 480 EC | ||
Kilof 480 EC | ||
Reactor 360 CS | ||
Reactor 480 EC | ||
Comand Top 375 CS | chlomazon + napropamid | Po wykonaniu orki na głębokość co najmnie 10 cm można uprawiać groch, kapustę, pomidory, rzepak jary, słonecznik, tytoń. |
Devrinol Top 375 CS | ||
Colzor Trio 405 EC | chlomazon + dimetachlor + napropamid | Po wykonaniu orki na głębokość co najmniej 10 cm można uprawiać groch, kukurydzę, rzepak jary, słonecznik. Nie uprawiać buraków, lnu i zbóż. |
Fox 480 EC | bifenox | Bez konieczności wykonania orki można uprawiać zboża jare. |
Golden Pyzamid 50 WP | propyzamid | Można uprawiać buraki, fasolę, groch, kukurydzę, rzepak jary, sałatę. Nie uprawiać traw i zbóż. |
Kerb 50 WP | ||
Pilar Propyzamid 50 WP | ||
Kalif Mega 283 SE | chlomazon + metazachlor | Po orce na głębokość około 15 cm można uprawiać bobik, groch, kukurydzę, len, soję, rzepak jary, pszenicę jarą, ziemniaki. |
Nimbus 283 SE | ||
Navigator 360 SL | aminopyralid + chlopyralid + pikloram | Po wykonaniu orki na głębokość 10 cm można siać gorczycę, kukurydzę, rzepak jary, zboża jare oraz sadzić kapustę z rozsady. |
Pronap Extra 430 EC | chlomazon + dimetachlor | Po wykonaniu orki na głębokość 10 cm można uprawiać bobik, bób, cukinię, dynię, kapustę, fasolę, groch, kukurydzę, pomidory z rozsady, pszenicę jarą, rzepak jary, słonecznik, soję, ziemniaki lub tytoń. Nie uprawiać buraków. |
Teridox 500 EC | dimetachlor | Po wykonaniu orki można uprawiać wszystkie rośliny. |
Graminicydy (wszystkie) | różne | Można uprawiać wszystkie rośliny |
Tabela 2. Następstwo roślin po zaoranych zbożach
Zalecenia Instytutu Ochrony Roślin – PIB, Poznań – opracował inż. A. Paradowski
Nazwa handlowa herbicydu | Substancja czynna | Zalecenie przesiewu |
Agro Diflufenikan 500 SC | diflufenikan (DFF) | Nie uprawiać owsa, rzepaku oraz innych roslin kapustnych; na glebach lekkich także buraków i grochu. Pozostałe rośliny można uprawiać po wykonaniu orki na głębokość 20 cm. |
Di eF eF 500 SC | ||
Diflanil 500 SC | ||
Diflu 500 SC | ||
Golden Fenikan 500 SC | ||
Helm DFF 500 SC | ||
Legato 500 SC | ||
Mac-Diflufenikan 500 SC | ||
Saper 500 SC | ||
Alister 162 OD | diflufenikan (DFF) + jodosulfuron + mezosulfuron | Można uprawiać groch, kukurydzę, lucernę oraz zboża jare. Wskazana orka. |
Alister Grande 190 OD | ||
Aminopielik D 450 SL | 2,4-D + dikamba | Brak przeciwwskazań, można uprawiać wszystkie rośliny. |
Aminopielik Super 464 SL | ||
Aminopielik Standard 600 SL | 2,4-D | |
Atlantis 04 WG | jodosulfuron + mezosulfuron | Można uprawiać groch, kukurydzę, lucernę oraz zboża jare. Wskazana orka. |
Axial 100 EC | pinoksaden | Brak przeciwwskazań, można uprawiać wszystkie rośliny. |